Obchody przesilenia letniego mają swoje źródło w świętach powitania lata, związanych z kultem słońca i sił przyrody. Towarzyszyły im oczyszczające rytuały ognia i wody, obrzędy miłości i płodności, które przed przyjęciem chrześcijaństwa były praktykowane niemal w całej Europie. Dziś te tradycje niezwykle inspirują, by docenić siłę płynącą od Matki Ziemi.

Noc Świętojańska, niegdyś określana mianem Wianków, Sobótek, czy Nocy Kupały. Dla Słowian upragniony okres letni był utożsamiany z celebracją życia, miłością i płodnością. Nasi przodkowie wierzyli, że gdy natura jest u szczytu sił, trzeba skorzystać z jej energii. Tańce przy rzekach, ogniskach miały zapewniać dobre zdrowie, zamążpójście, rychłe macierzyństwo lub pomyślność na cały rok. Noc Kupały sprzyjała zbieraniu ziół, które podczas przesilenia były obdarzone magicznymi mocami. Używano ich później do leczenia schorzeń.

Dawne słowiańskie zwyczaje praktykowane podczas przesilenia letniego

Rozpalanie ognisk to wykorzystanie siły ognia, który oczyszcza i odstrasza złe siły. Do rozpalenia często używano starej miotły, jako przedmiotu, którym wymiatano z domostwa wszelkie śmieci i odpadki. Ogniska rozpalano w dobrze widocznych miejscach, bo nawet sam blask ognia zwalczał złe moce i utrudniał nawigację czarownicom, które właśnie w noc letniego przesilenia leciały na Łysą Górę. Do ognia dokładano różnego rodzaju kłujące i parzące rośliny, by w ten sposób wzmocnić siły odstraszające złe moce.

Symbolika puszczania wianków

Puszczanie wianków to jeden z najważniejszych zwyczajów podczas Nocy Kupały. Polega on na rzucaniu wianków, witych z polnych kwiatów i ziół nad rzekę lub jezioro. Dziewczęta z uwagą obserwowały losy witych przez nie wianków, co ułatwiało umieszczanie na nich małych świeczek. Na brzegu i w łódkach czekali kawalerowie by pochwycić upatrzone wianki. Gdy chłopiec złapał wianek, to dobra wróżba dla dziewczyny na szybkie zamążpójście. Gdy wianek odpływał w dal, tak samo oddalało się zamążpójście. Złą wróżbą było zatonięcie wianka lub jego zaplątanie w przybrzeżnych szuwarach.

W dniu przesilenia letniego wspominany jest Św. Jana Chrzciciela, który ma szczególne znaczenie, ponieważ według tradycji dopiero po 24 czerwca będzie można bezpiecznie kąpać się w stawach, rzekach i potokach. Dawniej wierzono, że od wigili św. Jana złe demony mieszkające w wodzie nie miały dostępu do ludzi i można było się kąpać bez obaw utopienia przez utopca lub topielicę.

Legendarny kwiat paproci

Zwyczajem Nocy Świętojańskiej jest poszukiwanie kwiatu paproci. Wierzono, że ten mityczny kwiat zakwita tylko raz w roku, w czasie przesilenia letniego. Znalazcy miał zapewniać bogactwo i dostatek. Według ludowych opowieści tylko paproć rosnąca w głębi lasu, z dala od wiosek, może wydać swój niezwykły kwiat. Dochodzi do tego około północy, a w trakcie dookoła rozlega się huk, przypominający grzmot błyskawicy. Kwiat ten mieni się złotym, fioletowym lub niebieskim blaskiem. Kwitnie przez bardzo krótki czas i umiera tuż przed świtem. Ktokolwiek go znajdzie, zostanie napełniony nadprzyrodzoną mądrością oraz szczęściem. Jak to zwykle bywa w legendach była też ciemna strona – skarbem tym nie można było się z nikim dzielić. W noc Wianków młodzi ludzie wybierali się do lasu w nadziei, że odnajdą tę cudowną roślinę.