Ochrona lasu była, jest i będzie jedną z ważniejszych dziedzin gospodarki leśnej. Podstawowym obiektem jej działalności jest ekosystem leśny, co oznacza, że cele ochronne odnoszą się nie tylko do drzewostanu, lecz także do biotopu i całej biocenozy, a więc do wszystkich elementów składowych lasu, takich jak drzewostan, gleba, ściółka, runo, podszyt, fauna, flora, itp. Głównymi celami ochrony ekosystemów leśnych, uwzględniającymi istniejące i spodziewane zagrożenia oraz wzrost zapotrzebowania społeczeństwa na pełnione przez las funkcje, są:

• zapewnienie ochrony wszystkich lasów, a szczególnie takich elementów ekosystemów jak: drzewostan, materia organiczna,
• godzenie gospodarczego rozwoju kraju z ochroną przyrody i wykorzystaniem zasobów leśnych,
• poprawa zdrowotności ekosystemów leśnych poprzez zwiększanie biologicznej odporności drzewostanów na działanie szkodotwórczych czynników biotycznych, abiotycznych i antropogenicznych,
• regulowanie intensywności użytkowania zasobów leśnych oraz funkcji ochronnych, społecznych i innych pełnionych przez las, tak aby czynności te nie mogły zagrozić trwałości lasów i nie wpływały negatywnie na stan drzewostanów.

W ochronie ekosystemów leśnych obowiązują następujące zasady:

• profilaktyka, a w szczególności zapobieganie powstawaniu gradacji szkodliwych owadów i chorób,
• całościowe podejście do ochrony ekosystemów leśnych,
• objęcie systemowa ochroną większych niż drzewostan układów przestrzennych (ekosystemów, fizjocenoz),
• ochrona różnorodności biologicznej, 
• pozostawianie w lesie zagospodarowanym określonej masy martwych drzew do naturalnego rozkładu,
• minimalizacja szkód ekologicznych, które mogą nastąpić na skutek wykonywania zabiegów ochronnych,
• uwzględnianie w podejmowaniu decyzji gospodarczych szkód i strat, które mogłyby powstać, gdyby zabieg nie został wykonany.

Na las wpływać mogą niekorzystnie zarówno czynniki biotyczne jak i abiotyczne. W grupie pierwszej największe znaczenie mają owady i grzyby pasożytnicze. Wśród czynników przyrody nieożywionej największe szkody wyrządzane są przez wiatry, opady atmosferyczne, wyładowania elektryczne (pioruny) - które stać się mogą zarzewiem pożaru. Ważnym elementem są także wahania poziomu wód gruntowych, jak również niedostatek bądź nadmiar składników mineralnych.
 
Skutki masowego pojawu szkodliwych owadów mogą być różne i uzależnione od charakteru szkód wyrządzanych przez dany gatunek, ich nasilenia i czasu trwania, od układu warunków meteorologicznych, występowania w drzewostanach innych szkodników lub czynników powodujących powstawanie chorób.
Reakcja drzew uzależniona jest w znacznym stopniu od czasu trwania żerów. Tam gdzie odbywały się one w ciągu kolejnych lat, szkody są większe i częściej dochodzi nie tylko do zamierania pojedynczych drzew, ale i całych drzewostanów.
Drzewa martwe stanowią tzw. posusz, przy czym w przypadku zasiedlenia przez szkodniki wtórne i techniczne tworzą one tzw. posusz czynny, natomiast drzewa opuszczone stanowią - posusz jałowy.

Spośród wielu tysięcy gatunków owadów żerujących na drzewach i krzewach leśnych w lasach Polski kilkadziesiąt gatunków wykazuje tendencje do wzmożonego lub masowego występowania.
W szczególnych warunkach pewne owady wykazują skłonność do dużego zagęszczenia populacji przez długi okres i wtedy występowanie to ma charakter chroniczny.
W większości jednak przypadków masowe występowanie owadów ma charakter gradacji.

Odpowiednio wczesne wykrycie szkodnika umożliwia wykonanie we właściwym czasie i rozmiarze prac profilaktycznych. Służy temu zbieranie materiałów prognostycznych, które zebrane w poszczególnych leśnictwach przekazywane są do Zespołu Ochrony Lasu, gdzie się je analizuje i opracowuje prognozę dla określonych obszarów.

Rodzaje kontroli występowania szkodników:    

1. Kontrola zapędraczenia gleby - objęte są nią grunty przeznaczone pod szkółki, plantacje nasienne i plantacyjne uprawy nasienne; grunty pod zalesienia, szkółki leśne, halizny, płazowiny, itp.
2. Jesienne poszukiwania szkodników sosny - prowadzi się w drzewostanach sosnowych lub wielogatunkowych z przewagą sosny w wieku powyżej 20 lat w stałych partiach kontrolnych.
3. Nadzwyczajna kontrola zagrożenia drzewostanów przez szkodniki pierwotne - wszędzie tam, gdzie podczas jesiennych poszukiwań stwierdzono masowe występowanie szkodników pierwotnych sosny.
4. Kontrola występowania brudnicy mniszki - we wszystkich drzewostanach iglastych i mieszanych z przewagą gatunków iglastych w wieku powyżej 20 lat.