– Pszczoła jest bardzo interesującym owadem, o którym można mówić przez 365 dni w roku. Wśród ludzi często można się spotkać z lękiem przed pszczołami i innymi zapylaczami, ale też fascynacją względem tych owadów bo są to zwierzęta niezwykle interesujące! „Jeśli wyginą pszczoły, wówczas rodzajowi ludzkiemu zostaną już tylko cztery lata” ten cytat Alberta Einsteina zna chyba każdy z nas.-stwierdza Beata kątna edukatorka z Nadleśnictwa Kalisz.

Jak wyglądałby świat bez pszczół?

Zapylanie jest najbardziej pracochłonnym elementem produkcji hanyuańskich gruszek. Przy użyciu specjalnych pędzli - kurzych piór osadzonych na bambusowych kijach - sadownicy wprowadzają do żeńskich kwiatów wysuszony pyłek pozyskany wcześniej z kwiatów męskich. Grusze są wysokie na 3-4 metry, więc zapylacze muszą się wspinać po drabinach lub bezpośrednio po konarach, by dosięgnąć do najwyżej położonych gałęzi.

Jak twierdzą badacze zajmujący się tym tematem, małżeństwa często dzielą się pracą tak, że stojący wyżej mężczyzna zapyla kwiaty na szczycie, a kobieta - u dołu drzewa. Dzieci na ogół nie biorą udziału w zapylaniu (PAP).

Jak wygląda obecnie sytuacja pszczół na świecie? Badacze wyróżniają około 20 000 gatunków pszczół żyjących na całym świecie. Niestety aż 222 z około 470 gatunków pszczół żyjących w Polsce są zagrożone wyginięciem, na świecie sytuacja wygląda jeszcze gorzej.

Czy mimo wszystko MY jako zwykli mieszkańcy miast, miasteczek i wsi jesteśmy wstanie jakoś wpłynąć na obecną sytuację pszczół w Polsce i na świecie?

Niektóre drobne gesty mogą wydawać się nam śmieszne i pomyślimy, że i tak nic nie mogę zrobić w pojedynkę, mówi Karolina Prange edukatorka leśna z nadleśnictwa Łopuchówko. „Choć wokół często kwitnie wiele kwiatów, nie wszystkie są dobrym źródłem pokarmu dla pszczół. Wybierajmy rośliny do posadzenia na balkon lub do ogrodu, które zawierają odpowiednio dużo nektaru i pyłku, jak lawenda, jeżówki czy macierzanka.   Sadźmy różne gatunki roślin, tak aby dieta pszczołowatych była zróżnicowana, pamiętając by były to rośliny rodzime – dzięki temu wspieramy pszczoły i chronimy bioróżnorodność. Pamiętamy przy tym, aby wybrane gatunki kwitły w różnych okresach – tak, żeby pszczoły mogły zbierać pożywienie od wiosny do jesieni. Zakładajmy kwietne łąki wokół swojego domostwa, a nie regularnie koszone trawniki. Nie wypalajmy liści i traw stanowiących miejsce gniazdowania i kryjówkę dla wielu owadów. Ograniczmy ilość środków chemicznych, a  w okresie wiosennej suszy i latem wystawiajmy dla tych pożytecznych owadów naczynie z wodą oraz kamykami lub patykami, na których  będą mogły stanąć by napić się wody. W końcu zbuduję hotel dla murarek i innych pszczołowatych.  Może i to nie wystarczy, ale czy jest to powód aby tego nie czynić? W naturze jest wiele rzeczy, które występując pojedynczo, nie wiele znaczą, ale w większej liczbie mogą stanowić gigantyczną siłę.

W ramach projektu „Pszczoły wracają do lasu” prowadzonego przez Lasy Państwowe w całej Polsce wybrano 104 pasieki, gdzie za pomocą systemu elektronicznych wag monitorowany jest pożytek i badane są różne parametry z życia pszczół. Uzyskane w ten sposób dane wraz z informacjami dotyczącymi okresów kwitnienia roślin (stanowiących bazę pokarmową pszczołowatych) posłużą do zdiagnozowania okresów niedoborów pokarmu w różnych rodzajach środowisk leśnych. Będzie to stanowić podstawę do określenia potencjału miododajnego lasów i racjonalnego ich wykorzystania, z uwzględnieniem potrzeb wielu innych gatunków pszczołowatych nie tylko pszczoły miodnej. Oprócz badań prowadzonych w pasiekach, projekt zakłada także powrót bartnictwa do polskich lasów. Bartnictwo jest częścią kultury i historii  ziem dawnej Rzeczpospolitej. Bartnictwo zostało wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa w Polsce w 2016 roku. W ten symboliczny sposób bartnictwo stało się oficjalnym elementem naszej tradycji i tożsamości narodowej. Dziś w lasach Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu przy współpracy z lokalnymi pasjonatami rozmieszczonych jest kilkadziesiąt barci i kłód bartnych, część z nich w kaliskich lasach.
 

Dlaczego pszczoły żyją w lesie?

W lesie rosną gatunki roślin dające pożytek dla pszczół od wiosny to jesieni. Pszczołom sprzyjają działania hodowlane w gospodarce leśnej mające na celu wspieranie i zwiększanie udziału gatunków miododajnych (m.in. skład gatunkowy i struktura drzewostanów, uwzględnianie mikrosiedlisk, wprowadzanie domieszek biocenotycznych, kształtowanie stref ekotonowych), pozostawianie bez użytkowania fragmentów starodrzewu stanowiących dogodne warunki do zakładania gniazd pszczelich, zagospodarowanie śródleśnych łąk, brak lub minimalna chemizacja środowiska.

Gatunki drzew i innych roślin miododajnych są źródłem nektaru, pyłku i spadzi (są roślinami żywicielskimi dla spadziujących mszyc, czerwców i miodunek). Są to takie drzewa dające spadź jak  dąb, ponadto olsza, lipa, klon, jawor, jabłoń, czereśnia ptasia, wierzba, a z krzewów dereń, głóg, leszczyna, wierzba, iwa, bez, berberys, jarząb, czeremcha i kruszyna oraz wiele gatunków roślin zielnych.

Należy przypomnieć, że nie po raz pierwszy leśnicy angażują się w „pszczeli” projekt. Kilka lat temu na terenie lasów rozpoczęto program „Tradycyjne bartnictwo ratunkiem dzikich pszczół w lasach”. Był on realizowany w ramach trzech leśnych kompleksów promocyjnych: „Puszcza Białowieska” (reprezentowanego przez Nadleśnictwo Browsk), „Puszcza Knyszyńska” (Nadleśnictwo Supraśl), „Lasy Mazurskie” (Nadleśnictwo Maskulińskie) oraz Nadleśnictwa Augustów. Na terenie poznańskiej RDLP w Nadleśnictwie Kalisz ustawiane w lesie są barcie. Służą one pszczołom jako miejsce schronienia i gniazdowania.

Zapraszamy do wspólnego odkrywania tajemnic zwierząt wielkopolskich lasów w cyklu 
"Wierzę w leśne zwierzę".
 

Czy wiesz, że...

-W Nadleśnictwa Kalisz znajdziesz współczesne barcie, które chętnie zamieszkują dzikie pszczoły;

-w zakładce leśne quizy możesz zmierzyć się z łamigłówkami poświęconymi pszczołom;

-więcej o naszych krajowych zapylaczach znajdziesz w  Echach Leśnych w artykule Pawła Oglęckiego  pt.”Włochate grubaski”.

Więcej o pszczołach dowiecie się z naszego filmu.

Zachęcamy do wzięcia udziału w Wielkim Teście o Pszczołach. Sprawdź czy jesteś zawodowym pszczelarzem, technikiem pszczelarzem czy mistrzem pszczelarstwa. Wszystko w naszej zakładce leśne quizy.